Türkiye, sahte belge kullanımıyla etkin mücadele için 1 Ekim 2025 itibarıyla tarihi bir adım attı. Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı (VDK), “Kuruluş Gözetimli Analiz” (KURGAN) adlı yapay zekâ destekli bir sistemle anlık veri taraması yapacak, işlem risklerini ölçecek ve mükellefleri erken uyarı mekanizmasıyla bilgilendirecek.
Öncelikle “ sahte ve muhteviyatı itibariyle yanıtıcı belge” nin ne olduğunu kavramak gerekiyor. Bunun için de faturayı tanımak. Peki fatura nedir? Kanunlarımızda fatura “Satılan mal ve yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı tutarı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tacir tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır.” Şeklinde tanımlanmış.
Tanımdan hareketle faturanın içeriğinde dört unsuru barındırması gerekli; Ortada yapılan bir hizmet veya mal satışı olması, Bu işi yapan veya malı satan bir satıcı olması, Yapılan hizmet veya malı alanın olması, Tutarın olması.
Kanuni tanımda yer bu dört unsurunda bir arada bulunması ortaya kanuna uygun geçerli bir faturanın çıkması demek, mefhumu muhalifinden bu dört unsur tam ve doğru olarak içinde barındırmayan belge şekil şartlarını sağlasa da fatura olarak kabul edilemez. Örneğin, Satıcı A dan satın alınan mal için B firmasından belge almak, gerçek bedelden farklı ( az veya çok ) tutarlı belge, gerçek hizmetten farklı veya miktar olarak farklı içerikli belgeler almak; Usul ve şekil yönünden faturaya şartlarını sağlasa da kanunen geçerli olamayacak ve kullanılması da sorun oluşturacaktır. Elbette Örnekler çoğaltılabilir.
Basitçe, ortada hiçbir işlem yokken düzenlen belgeye sahte belge, bir ticari ilişki içerisinde fatura yukarıda saydığımız faturayı oluşturan unsurlardan herhangi birindeki gerçeğe aykırılık durumunda muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge olarak tanımlanabilir
Peki KURGAN Nedir?
Türkiye de ticari hayatı KURGAN, büyük veri analitiği kullanarak e-fatura gibi cari verileri anlık tarayan, işlem bazlı risk skorlaması yapan ve şüpheli işlemleri tespit eden bir vergisel risk analiz sistemi. Sistem, mükelleflere “bilgi isteme yazıları” göndererek risk durumları hakkında önceden uyarıda bulunacak.
Yeni dönemde Neler Değişiyor?
Mali İdare sadece Kurganı devreye sokmakla kalmıyor, artık sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belgelere ilişkin eski uygulamayı da tamamen değiştiriyor.
Bilmeden Kullanma Savunması Geçersiz: Artık “bilmiyordum” savunması kabul edilmeyecek. Bundan sonra Mükellefler, belgeyi bilerek kullanmadıklarını ispatlamak zorunda.
Cezalar Ağırlaşıyor: Bilerek kullanma ön kabul olunca Vergi ziyaı cezası 3 katına çıkıyor. Örneğin 100-TL belge için , ; 20 TL KDV, 25 TL Kurumlar Vergisi hesaplandığı kabul edildiğinde 20x3 + 25x3 = 135-TL ‘ye kadar vergi cezası ile karşılaşılması muhtemel. Hapis cezaları ise sadece belge düzenleyenler için değil, artık kullananlar için de geçerli olacak.
Teminat ve Haciz Uygulaması: Yüksek riskli mükelleflerden teminat istenebilecek, haciz uygulamaları devreye girebilecek.
Anlık Denetim: Klasik raporlama dönemi sona eriyor. Yapay zekâ destekli sistemlerle denetim süreleri günlere, hatta saatlere inecek.
Meslek Mensuplarının Sorumluluğu Artıyor: Muhasebeci ve mali müşavirlerin sorumluluğu beyan destekli olarak artacak.
VDK, KURGAN sistemiyle mükelleflerin kendi risklerini yönetmelerine imkân tanıyor. Riskli işlemler için düzeltme beyannamesi verilmesi veya kayıtlardan çıkarılması durumunda, denetim sürecine girmeden sorun çözülebilecek. Mali İdare ile uyumlu çalışmakta olmakta fayda var kanaatimizce.
KURGAN Masuniyet karinesine aykırı mı ?
Bunu ilerleyen dönemlerde Mali idare ile uyum yerine ihtilaf yolunu seçen mükellefler için verilecek mahkeme kararları belirleyecek. Bekleyip hep birlikte göreceğiz. Kurgan uygulamaları için ayrıca bir yasal düzenleme yapılmadığı, mevcut yasal düzenlemelerin uygula için yeterli olduğu kanaatindeyiz.
1 Ekim 2025, vergi denetiminde bir milat olacak. Mükellefler, daha şeffaf, daha hızlı ve daha etkin bir denetim sürecine hazır olmalı. KURGAN, hem mükellef haklarını koruyan hem de sahte belgeyle mücadelede teknolojik üstünlük sağlayan bir sistem olarak öne çıkıyor. Ülkenin yıllardır süren kayıt dışı ve sahte belgeyle oluşan haksız rekabetin ortadan kaldırılmasına faydası olması en büyük beklenti. Bu nedenle dürüst ve işini düzgün yapan mükellefler için sıkını yok, aksine daha adil bir rekabet ortamı ortaya çıkacaktır.
