Doğu Karadeniz Bölgesi Kutup Soğuklarından Nasıl Korundu?

Üzerinde yaşadığımız dünyanın iç ve dış olayları yanı sıra onu çevreleyen atmosferin zaman içindeki değişimlerini de tam anlamış değiliz. 

Ekvatordan yükselerek kuzey kutbuna doğru hareket eden sıcak hava Dünyanın dönmesi nedeniyle kuzeyden güneye doğru farklı sıcaklıkta üç ayrı hava koridorunu(Polar Cell, Ferrel Cell, Hadley Cell) oluşturur.

Türkiye’nin Karadeniz Bölgesi ortadaki ılıman rüzgar koridoru (Ferrel Cell) veya hava hücresi içerisinde yer alırken daha kuzeydeki Avrupa ülkeleri çok daha soğuk kutup rüzgarlarının(Polar Cell) egemenliği altındadır.

NASA verilerine göre Kuzey kutbu ile Karadeniz’in kuzeyi arasında yer alan Soğuk Kutup Hava Hücresi orta ve kuzey Avrupa ülkelerine son 10 yılın en soğuk kışını yaşatmaktadır( haritada koyu mavi alanlar).

Orta ve doğu Avrupa’da 600 kişiden daha fazla insanın ölümüne neden olan dondurucu kuzey Sibirya soğukları bu yıl olağan rotasından biraz güneye kayarak Türkiye’nin batısına doğru sarkmıştır.

Doğudan Kafkaslar üzerinden Hazara ve Türkiye’nin doğu sınırlarına kadar uzanan soğuk hava dalgası batıdan Ukrayna, Romanya, Bulgaristan üzerinden İstanbul ve batı Karadeniz Bölgesini de etkisi altına almıştır( haritada koyu mavi alanlar).

Ancak doğu Karadeniz Bölgesi bu kış dönemi normal sınırlarından daha güneye sarkan Soğuk kuzey Kutup Hava Hücresinden(haritada koyu mavi alanlar) önemli ölçüde korunabilmiştir(haritada açık mavi alanlar).

YER ISISI DEĞİŞİM HARİTASI: NASA’nın 25 Ocak -1 Şubat 2012 tarihleri arasında yapmış olduğu uydu yer ısısı ölçümlerine göre orta-kuzey Avrupa 2001- 2011 yılları arasındaki kış dönemlerinden daha soğuk bir kış dönemini yaşamaktadır. Haritada koyu mavi alanlar 2001- 2011 kış aylarına göre 2012 yılı  kış ayındaki ısı düşüşünün -15 derece ulaştığı alanları göstermektedir.

KUTUPLAR İLE EKVATOR ARASINDAKİ FARKLI RÜZGAR SÜRKÜLASYONLARI: Ekvatordan (Equator) yükselen sıcak hava kutuplara (North Pole) giderken dünyanın dönmesi nedeniyle üç ayrı rüzgar sürkülasyonu oluşturmaktadır. Karadeniz Bölgesi orta rüzgar sürkülasyonu bölgesinde (Ferrel Cell) yer alır.

Soğuk kutup rüzgarları (Polar Cell) veya Sibirya rüzgarları Karadeniz in kuzeyine kadar etkili olabiliyorsa da (50N)  2012 kış ayında daha da güneye sarkarak İstanbul ve Batı Karadeniz Bölgesini etkisi altına almıştır. Ancak doğu Karadeniz Bölgesi bu soğuk rüzgarlardan korunmuştur.

KUTUP RÜZGARLARI AZAK DENİZİNİ DONDURDU: Soğuk Kutup Rüzgarları  Sürkülasyonu  içerisinde kalan Azak Denizi (Karadeniz in kuzeyi) soğuk hava koşulları nedeniyle bütünüyle donduğundan mavi deniz beyaz buz gölüne dönüşmüştür. Oysa Karadeniz in güneyinde doğu Karadeniz Bölgesinde kutup rüzgarları etkili olamamıştır. Çünkü doğu Karadeniz Bölgesi kutup sürkülasyonu bölgesinin güneyinde ılıman rüzgar sürkülasyonu içerisinde yer alır.

Prof. Dr. Osman BEKTAŞ

obektas@ktu.edu.tr