Türkiye çay sektörünün mali kırılma ve operasyonel çözülme sürecinden geçtiği belirtilerek, yaş çay yaprağı işleyerek üretim yapan sanayicinin yerine, paketleyici konumunda olanların üretenin korunduğu, ödüllendirildiği ileri sürüldü.
Trabzon Ticaret Borsası (TTB) Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Yavuz Selim Çakıroğlu, Türkiye çay sektörünü ekonomik ve yapısal açıdan değerlendirdiği yazılı açıklamasında, sektörde yapısal çözülme, finansal baskı, kalite erozyonu ve denge arayışının belirleyici hale geldiğine dikkat çekti.
Türkiye çay sektörünün uzun yıllardır bölge ekonomisinin omurgasını oluşturduğunu hatırlatan Çakıroğlu, günümüzde çay sanayisinin mali kırılma ve operasyonel çözülme sürecinden geçtiğini belirterek; “Sektörün karşı karşıya olduğu bu kriz yalnızca finansal göstergelerle sınırlı değildir. Üretimden tüketime, kamu politikasından piyasa davranışlarına kadar geniş bir yelpazede denge kaybı yaşanmaktadır” dedi.
Çöküşü derinleştiren iki temel etken
TTB Başkan Yardımcısı Çakıroğlu, kırılmanın merkezinde yüksek işletme sermayesi ihtiyacı ve kredi maliyetleri ile kalite düşüşü ve hileli üretim pratiklerinin yaygınlaşmasının öne çıktığını belirterek şunları söyledi:
“Türkiye çay sektöründe en büyük maliyet kalemi hammadde tedarikidir. Küçük ve orta ölçekli işletmeler bu hammaddenin ödemesini peşin veya kısa vadeli yapmak zorunda kaldığı gibi, bunun yanı sıra yüksek işletme sermayesi baskısı altında da kalıyorlar. Yükselen kredi faiz oranları ve finansmana erişim zorlukları ise kuru çay imalatçısı sanayiciyi kısa vadeli ve çoğu zaman yıkıcı finansal manevralara mecbur bırakıyor.”
Ürün bozdurma modeli; çıkış mı? Çöküş mü?
Çakıroğlu, son yıllarda yaygınlaşan ürün bozdurma veya peşin satış modelinin, sektörde görünmez bir finansman ağı haline geldiğine de dikkat çekerek; “İmalatçı, elindeki çayı çoğu zaman maliyetinin altında, sermayesi güçlü paketleme firmalarına satarak anlık nakit akışı sağlayabiliyor. Ancak bu işlem uzun vadede maalesef rekabet gücünü eriten bir borç döngüsüne de sebep oluyor.” dedi.
Sanayici zararına satış yapmak zorunda kalıyor
Paketleme firmalarının sektördeki finansal sıkıntıyı kullanarak ucuz hammaddeyle haksız fiyat üstünlüğü elde ettiklerini bildiren Yavuz Selim Çakıroğlu; “Gerçek üretici olan sanayicinin emeği değersizleşirken, finansal kazananlar paketleme şirketleri oluyor” diyerek şöyle devam etti:
“Türkiye’de yaklaşık 400 paketleme firması faaliyet gösteriyor. Bu firmaların önemli bir kısmı üretim yapmadan sadece fason ambalajlama ve pazarlamadan kazanç sağlıyor. Özellikle üç harfli zincir marketleri, bu sistemin merkezinde yer alıyor. Bunlar maliyetin çok altında çay satışı yapabilmek için ucuz hammadde teminine yöneliyorlar. Böylece çay fiyatları maliyetin bile altına düşüyor.”
Sürdürülebilirlik için adil değer zinciri
Yavuz Selim Çakıroğlu, sektörde sürdürülebilirliğin kısa vadeli fiyat rekabetiyle değil, değer zincirinin adil paylaşımı ve kalite güvencesiyle sağlanabileceğini de vurgulayarak bu kapsamda yapılması gerekenleri de şu şekilde sıraladı:
Çaykur’un marka ve paketleme gücünün artırılması.
Küçük üreticilere finansal koruma sağlanması.
Piyasa denetimlerinin sıklaştırılması ve şeffaflığın temin edilmesi.
Kalite standartlarının yeniden tesisi.”
Sanayiciyi cezalandıran, paketçiyi ödüllendiren Yapı
Son yıllarda çay sektöründe, yaş çay yaprağını işleyerek üretim yapanları adeta cezalandıran, buna karşın paketçiyi de ödüllendiren bir yapı oluşturulduğunu iddia eden Çakıroğlu, açıklamasını şu sözlerle tamamladı:
“Bugünkü durum yalnızca mali bir çöküşü değil emeğin, kalitenin ve güvenin sistematik aşıldığını gösteriyor. Gerçek çözüm, Çaykur'un yeniden sanayicinin yanında konumlanması; dürüst işletmelerin ayakta kalabileceği etik ve dengeli bir piyasa mimarisinin kurulmasıyla mümkündür. Çayın gerçek değeri sadece fincanın rengiyle değil, her aşamadaki üreticinin emeğinin hakkıyla ölçülür.”
Kaynak:Haber Merkezi
