Her yılın 21 Mart gününde başladığı kabul edilen Nevruz, ülkemizde olduğu gibi dünyanın pek yerinde coşkuyla kutlanıyor. Nevruz'un başlangıcının 21 Mart olmasının sebebi ise, gece ile gündüzün eşit olduğu 21 Mart tarihinin ilkbahar ekinoksu olmasıdır. Kışın çekilip, baharın etkilerinin iyice kendini göstereceği tarihler gelirken kutlanan Nevruz gelenekleri ülkelere hatta yörelere göre farklılık gösteriyor. Peki, Türkiye'de her yıl 21 Mart tarihinde kutlanan Nevruz nedir, neler yapılır? 

Nevruz, her yıl 21 Mart’ta kutlanıyor. Baharın müjdecisi sayılan ve M.S. 2. yüzyıldaki Pers İmparatorluğu'na dayanan Nevruz’da Türkiye’nin farklı yerleri için farklı gelenekleri bulunuyor. Edirne’de eski hasırlar yakılıp üzerinden atlanıyor, Iğdır’da gençler dilek dileyip akarsuda yıkanıyor.  Peki, Nevruz nedir? 

Farsça ‘yeni gün’ anlamına gelen Nevruz, Orta Asya'dan Balkanlardaki uluslara kadar çok geniş bir bölgede yerel renk ve inançlarla kutlanan Nevruz, her ulusun kendi kültür değerleriyle özdeşleştirip sembolleştirdiği, özü itibariyle baharın gelişinin kutlandığı coşkuyla karşılandığı bir gündür. Yazılı olarak ilk kez 2. yüzyılda Pers kaynaklarında adı geçen Nevruz, İran ve Bahai takvimlerine göre yılın ilk gününü temsil eder. 

NEVRUZ NEDEN 21 MART’TA KUTLANIYOR?

Güneş 21 Mart’a kadar güney yarımküreye daha çok ısı ve ışık verirken, bu denge 21 Mart’ta eşitlenip, daha sonra kuzey yarımküre lehine bozuluyor. Bu nedenle kuzey yarımkürede yaşayan bazı halklar, 21 Mart’ı bütün varlıklar için uyanış ve yaradılış günü olarak kabul edip kutluyor. Türk toplulukları da Nevruz’u Ergenekon ve Bozkurt efsaneleriyle bağlantılı olarak değerlendiriyor.

NEVRUZ BAYRAMI’NDA NELER YAPILIR?

Türkiye’den Kırgızistan’a, Özbekistan’dan Azerbaycan’a kadar Türklerin yaşadığı geniş coğrafyada Nevruz Bayramı coşkuyla kutlanıyor. En renkli Nevruz kutlamaları Azerbaycan’da... Kazaklar, Nevruz törenlerinde ev duvarlarında kil kapları kırıyorlar, Kırgızlar “Nevruz Köcü” denilen özel yemekle Nevruz’u kutluyorlar. Özbekistan’da “Seyil Eğlenceleri” ile Nevruz coşkusu yaşanırken, Türkmenler yılın bereketli geçmesi için değişik yemekler hazırlıyor. Türkiye’de de Nevruz kutlamaları yörelere göre değişiyor.

TÜRKİYE'DE YAŞAYAN NEVRUZ GELENEKLERİ

Anadolu’da Selçuklular döneminde başlayan Nevruz kutlamaları, günümüze kadar canlı geleneklerle sürdürülmüş.

Mersin-Silifke bölgesindeki Toras Türkmenleri’nde “Mart İpliği” adıyla bilinen Nevruz’da ağaçlara bez bağlanıp, yaylalara çıkılıyor. O yıl 20 kuzu veya oğlağı olan sürü sahibi bir kurban kesip konuklara ikram ediyor. Tahtacı Türkmenlerinde ise Nevruz “Sultan Nevruz” adıyla anılıyor. “Mart dokuzundan sonra dağlar misafir alır” inancıyla yaylalara çıkılıyor, mezarlıklar ziyaret ediliyor.

Gaziantep ve çevresinde Nevruz’a “Sultan Navruz” adı veriliyor. Halk arasındaki inanca göre, Sultan Navruz, güzel bir kızdır ve 21 Mart’ı 22 Mart’a bağlayan gece batıdan doğuya doğru göç eder, bir başka inanca göre ise kuş kılığında uçan bir derviştir. Nevruz gecesi Sultan Navruz’un geçtiği saatte uyanık olanların bütün dileklerinin gerçekleştiğine inanılır.

Malatya’nın Arguvan ilçesinin bazı köylerinde halk Nevruz’u “Kış bitti bayramı” olarak kutluyor.

Kars civarında bir evde toplanan genç kız ve erkekler, küçük bir çocuğu su almaya gönderirler. Çocuk hiç konuşmadan ve arkasına bakmadan bir kova su getirir. Kovanın içerisine orada bulunanlarca renkli iplikler ve iğneler atılır. Birbiriyle birleşen iplik ve iğnelerin sahiplerinin birbiriyle evleneceğine inanılır.

Tunceli çevresinde Nevruz günü erkekler alınlarına kara sürerek su kaynaklarına giderler. Bu karaları kaynak suyuyla yıkayanların dileklerinin kabul olacağına inanılır.

Edirne’de Sultan Nevruz adı verilen eğlencelerde, eski hasırlar yakılıp “Mart içeri, pire dışarı” diyerek üzerinden atlanır.

Kırklareli’nde ise Nevruz, Mart 9’u olarak kutlanır, halk üzeri boyanmış yumurta, börek, lokma gibi yiyeceklerle kırlara giderek eğlenir.

Giresun’da ise Nevruzda sabah erkenden kalkılarak çevredeki akarsulardan getirilen sular hayvanların üzerine serpiliyor.