Vatandaşları mağdur eden elektronik pasaport ihalesine yönelik tartışmalar sürüyor. Fransız Gemalto çipi güvensiz olduğu için elenince ihale Malezya'da üretim yapan Çinli IRIS şirketine kalmıştı.

İki firma arasındaki rekabet yeni alımlar doğrultusunda kıyasıya devam ederken çarpıcı bir iddia ortaya atıldı. İhaleyi yapan Darphane ve Damga Matbaaları Genel Müdürlüğü'nün bağlı olduğu Hazine'nin Müsteşar Yardımcısı Feridun Bilgin, büyük bir rant kavgası olduğunu söyledi. Kurumun sessizliğini ilk kez Zaman'a bozan Bilgin, yaşanan krizden IRIS'i sorumlu tuttu: "Beş yıl boyunca ihalesiz tanesi 3 Euro'dan 1,8 milyon çipli pasaport satan IRIS, 5,5 milyon Euro aldı fakat ihaleye girildiğinde aynı pasaportlar için 1,66 Euro fiyat verdi. Böylece fazladan 2,5 milyon Euro kazandığı ortaya çıktı."

Hazirandaki doğrudan alım sırasında da 700 bin adet için 2,66 Euro teklif eden aynı firmanın 700 bin Euro fazladan kâr ettiğini vurgulayan Hazine Müsteşar Yardımcısı Bilgin'e göre, firma ilk ihale sonrası pasaport almak isteyen vatandaşların mağdur olmaması için Hazine'den gelen teslimatın hemen yapılması ricasını kabul etseydi Hazine ekstradan bu maliyetlere katlanmayacaktı. IRIS cephesi ise Hazine'nin bu yaklaşımını 'elmalarla armutları karıştırmak' olarak niteledi. Kurumun kendi hatalarını firmaya fatura etmemesi gerektiğini savunan firma yetkilileri, "Kimseye zorla ürün satmıyoruz. Her firma gibi biz de teklifimizi sunuyoruz, sonuçları da biz belirlemiyoruz." dedi.

Hazine ise Fransız firmasına ayrıcalık tanındığı yönündeki algıdan rahatsız. Müsteşar Yardımcısı Feridun Bilgin, "İnkâr yasasından dolayı Fransızlara antipati oluştu ama bizim ihale sürecimiz çok önceden başlamıştı. Bizim Gemalto ile bir ortaklığımız yok, taraf değiliz. Fakat ortada ciddi bir rant kavgası var." diyor. Bilgin, yaşanan krizden IRIS'i sorumlu tutarken, pasaport sürecinin en başından itibaren sürecin içerisinde yer alan bu firmanın sunduğu rakamlara dikkat çekiyor. Bilgin'in anlatımıyla süreç şöyle gelişti: Ocak 2012'de ihale yapılıncaya kadar 5 yıldır çipli pasaportlar doğrudan IRIS'ten alınıyordu. O zaman pasaport başına 3 Euro maliyet çıkaran bu firma, ihalede neredeyse yarı yarıya inerek 1,66 Euro teklif etti. KİK'in Gemalto'yu diskalifiye etmesinin ardından, firma ile 11 Haziran'da bu rakam üzerinden sözleşme imzalandı. Teknik şartname gereği, ilk pasaportların temini 3 ay sonra, yani 11 Eylül'de yapılacaktı. Fakat ihale ile ilgili tartışmalar ve hukuki süreç nedeniyle 5 ay kaybeden Hazine Müsteşarlığı, yaşanacak pasaport krizini göz önünde bulundurarak erken teslimat istedi. Firma, buna yanaşmadı. Bu nedenle müsteşarlığa bağlı olan ve ihalenin sahibi olan Darphane Genel Müdürlüğü, Başbakanlık'tan, 1 milyon adet e-pasaportu ihalesiz olarak doğrudan temin etme izni aldı. Daha önce ihaleye giren 5 firmaya mektup yazılarak 700 bin adet pasaport için tekliflerini sunmaları istendi. Burada da iki firma karşı karşıya geldi; sadece Gemalto ile IRIS teklif sundu. Daha önce Hazine yetkililerine, "11 Eylül'den önce teslimat yapamam." diyen IRIS'in burada temmuz ve ağustos için hızlı teslimat yapabileceğini belirtmesi şaşkınlık uyandırdı. Gemalto'nun teklifi 1,85 Euro, IRIS'in teklifi ise 2,66 Euro idi. Ancak Fransa ile yaşanan 'soykırımı inkâr yasası krizi' döneminde çıkarılan gizli Başbakanlık genelgesi gereği sözleşme imzalanamadı. Başbakanlık, genelge ile bütün kamu kurumlarına Fransız şirketlerine iş vermemeleri uyarısında bulunmuştu. Bu durumda yine IRIS'le sözleşme imzalanmak durumunda kalındı. Ancak ihalede 1,66 Euro teklif eden Çin firmasının doğrudan alım sırasında 1 Euro daha koyarak 2,66 istemesi tepki çekti. Hazine yetkilileri, bütün bunları 'fırsatçılık' olarak nitelese de başka çare olmadığı için sözleşme imzalandı. 1 ay önce de İçişleri Bakanlığı yetkilileri Başbakanlık'ta bir toplantı yaparak genelgenin sözlü olarak ortadan kaldırılmasını sağladı. Yani Gemalto'dan doğrudan alım yapılabilmesinin önü açıldı. Böylece Gemalto ile de 480 bin adetlik anlaşma yapıldı. Fransız firması, bu kez, KİK tarafından güvensiz olduğu gerekçesiyle değerlendirme dışı bırakılan daha önceki çipleri kullanmayacak. Yeni süreçte daha farklı bir işletim sistemi önerdi.

IRIS ise iddiaları kabul etmedi. Firma yetkilileri "Eğer bizden 2 ay için acil temin isteniyorsa tabii ki bunun maliyeti, normal üretimdeki gibi olmaz. Nitekim Gemalto'nun da doğrudan acil alım için önerdiği rakam normal ihaledeki teklifinin üzerinde. Buna göre bir hazırlık yapılmadığı için bizim de maliyetlerimiz artacağı için fiyat farklılığı oluşuyor. " savunması yapıyor.