Türkiye'nin dünya fındık üretim ve ihracatının yüzde 70'ini elinde bulundurmasına rağmen fındık piyasasının işleyiş ve fiyatının belirlenmesinde büyük rol oynayan Almanya'nın Hamburg Borsası'nı, yüzyılın başında Giresun'dan göç eden Rum işadamının kurduğu şirketin yönlendirdiği belirtildi.

Isparta Süleyman Demirel Üniversitesi (SDÜ) İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi uzmanları ile Ordu Ticaret Borsası'nın hazırladığı raporlar, dünya fındık piyasasını yönlendiren Hamburg Borsası'nın rolünü ortaya koydu. SDÜ Ziraat Fakültesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi'nden Doç. Dr. Selim Adem Hatırlı, Doç. Dr. Erdoğan Öztürk ve Doç. Dr. Ali Rıza Aktaş tarafından hazırlanan "Fındık Piyasasındaki Fiyat Geçirgenliğinin Analizi" adlı raporda, fındık sektöründeki fiyat politikasının Almanya'nın

Hamburg kentinde belirlendiğine dikkat çekildi. Raporda, şu bilgilere yer verildi:

"Türkiye, fındık üretim miktarı ve ihracatında dünyada dominant ülke konumunda olmasına karşın dünya fındık sektöründe bu potansiyelini yeterince değerlendirememektedir. Dünya fındık sektöründe fındık re-exportu yapan ülkeler bu sektörde belirleyici ülke konumunda olup sektöre yön veren kuruluş ve alt bileşenleri bu ülkelerde yer almaktadır. Dünya fındık fiyatları, fındık ithalatında ilk sırada yer alan Almanya'daki Hamburg Borsası tarafından belirlenmektedir. Buna göre, dünya fındık arzı tarafında en

önemli ülke Türkiye iken dünya fındık fiyatları önemli seviyede Hamburg borsası tarafından belirlenmektedir. Buna göre, ihracat fiyatında meydana gelen yüzde 10'luk artış Hamburg borsasındaki işlem gören iç fındık fiyatını kısa dönemde yüzde 1.8, uzun dönemde ise yüzde 3 artırmaktadır. Türkiye'de işlem gören iç fındık fiyatındaki yüzde 10'luk artış ise kısa ve uzun dönemde Hamburg Borsası fiyatlarına sırasıyla yüzde 4.37 ve yüzde 7.2'lik bir etki yapmaktadır. Diğer taraftan, reel döviz kuru endeksindeki

artış Hamburg Borsa fiyatında bir artışa neden olmaktadır. Diğer bir ifadeyle Türkiye'de iç fındık fiyatlarında meydana gelen yüzde 1'lik değişim Hamburg Borsası'ndaki fiyatta yüzde 1'den daha az bir değişime neden olmaktadır. Bunun temel nedeni olarak, fındığın özellikle stoklanabilen bir ürün olması gerek üretici gerekse ithalatçı olan ülkelerin fındığı stoklayabilmesi bu geçirgenliğin eksik olmasının nedeni olarak belirtilebilir. Fındıkla ilgili uygulanan çeşitli pazar müdahaleleri de geçirgenliğin eksik

olmasının nedeni olarak gösterilebilir. Örneğin, fındığın Türkiye'de 2002 yılına kadar destekleme kapsamında olması ve Fiskobirlik'in üretimde ayni ve nakdi desteklerinin yanı sıra fındığın alım ve satımında etkin rol oynaması fiyat geçirgenliğinin düşük düzeylerde kalmasında etkin olmaktadır."

"FINDIK PİYASANINI RUM ASILLI ŞİRKET YÖNLENDİRİYOR"

Ordu Ticaret Borsası'nın hazırladığı '2008 Ekonomi Raporu'nda ise, Hamburg Borsası'nda yüzyılın başında Giresun'dan göç eden bir Rum asıllı işadamının şirketinin etkili olduğuna dikkat çekildi. Raporda, yüzyılın başındaki fındık ihracatı ve sektöründeki gelişmelerin ele alındığı raporda, şunları belirtildi:

"1880'li yılların başlarında fındık alım işiyle uğraşan iki tür tüccar vardı. Bunlardan birincisi tamamen yabancılardan oluşan Avrupa tüccarları diğeri ise çoğunluğunu Türk tüccarların oluşturduğu Hayriye tüccarlarıdır. Avrupa tüccarları buralardan aldıkları fındıkları ihraç ederlerdi. Hayriye tüccarları ise daha ziyade aracılık işiyle uğraşırlardı. Daha sonraki yıllarda Türk tüccarlar ittifak şirketleri kurarak fındık ihracatı yapmaya başlamışlardır.

Yabancı alıcıların başında, bugün de varlığını sürdüren Pisani ve Rikertsen adlı firma gelmektedir. Pisani firması, 1898 yılında Almanya'ya giderek yerleşen Giresun Rumlarından Homer Pisani tarafından 1905 yılında kurulmuştur. Merkezi Hamburg'da bulunan firma kısa zamanda dünya kuru meyve kralı unvanını almıştır.

1920'li yıllarda Pisani firması Ordu'da bir kırma fabrikası da kurmuştur. Firma daha sonra Rikhertsen adlı firmayla birleşmiştir. Günümüzde dahi fındık politikalarının hiç fındık üretmeyen bir ülkenin şehri olan Hamburg'da belirlenmesinde bu firmanın büyük rolü vardır."