Çok sayıda kanser ölümlerinin yaşandığı Doğankaya Mahallesi, radyoaktivitesi çevreye göre daha yüksek olan Akçaabat- Düzköy fay zonu üzerinde yer alır.
Normal 500 ton kaya veya toprakta serpilmiş halde bulunan radyoaktif madde 0,5 ile 1,5 kg arasında değişebilirken, Akçaabat-Düzköy Fay zonunda bu radyoaktivite miktarı 17.5 kg’ a kadar çıkabilmektedir.
Fay zonu radyoaktivitesi ile kanser hastalığı arasındaki olasılı bir ilişkinin belirlenebilmesi için çok daha detay jeolojik ve radyoaktivite harita alımı yanı sıra evlerdeki radon gazı ölçümleri elzemdir.
Ancak ilk bulgular Trabzon çevresindeki evlerin ve kapalı ortamların akciğer kanserine neden olan radyoaktif radon gazından etkilenmemesi için sık sık havalandırılması gerektirdiğini göstermektedir.
Foto1: Doğankaya (şahinkaya) Mahallesi Akçaabat- Düzköy Fay Zonu üzerinde yer alır.
Trabzon ve çevresinde kanser hastalığının yaygın olduğu bir gerçektir.
Prof. Dr. Murat Tuncer 2006 tarihinde yaptığı araştırmada Trabzon ilinde erkeklerde görülen kanser türlerinin başında %27 oranla akciğer kanserinin yer aldığını belirtmiştir.
Geçtiğimiz günlerde ise, Düzköy ilçesi Doğankaya mahallesinde, son 5 yıl içerisinde, yaklaşık 80 kişinin hayatını kanserden kaybetmesini CHP milletvekili Sn. Haluk Pekşen Meclise taşımıştır.
YAPAY RADYASYONMU? DOĞAL RADYASYONMU?
Kanserin en önemli nedenlerinden biride yaşadığımız ortamın radyasyon bakımından kirlenmesidir.
Güncel analizler bölge ve yakın çevresinde Çernobil faciasının sonucu olabilecek yapay radyasyon sonuçlarının yüksek olmadığını göstermiştir.
Bu nedenle gözler çevre jeolojisinden kaynaklanabilecek doğal radyasyon etkinliğine çevrilmiştir.
jeolojik açıdan Doğu Karadeniz Bölgesi Kuzey Amerika’nın batısına büyük benzerlik göstermektedir.
Amerika Birleşik Devletleri Çevre Koruma Ajansı(EPA) her yıl 21.000 kişinin kayaçlardaki uranyum ve radyumdan türeyen radon gazı nedeniyle akciğer kanserinden öldüğünü belirterek tüm dünyayı uyarmaktadır.
FAY ZONLARININ RADYOAKTİVİTESİ ÇEVREYE GÖRE DAHA YÜKSEK
Harita1: Trabzon çevresindeki toprak ölçümlerinde radyoaktif uranyum (a) ve toryum (b) değerleri Tonya-Düzköy-Akçaabat ve Akçaabat- Araklı istikametinde uzanan faylar boyunca daha yüksek değerler verir ( Kurnaz ve diğerleri, 2011, Radiological maps for Trabzon, Turkey ).
Harita2: Trabzon ili çevresinde uçaktan alçak uçuşla hazırlanan toplam radyasyon haritasında 1-Tonya- Düzköy- Akçaabat 2- Akçaabat –Araklı ve 3- Trabzon- Çaykara istikametlerinde uzanan faylar boyunca toplam radyasyonun çevreye göre daha yüksek olduğu görülür ( Maden, N., 2013).
Harita3: Trabzon ve çevre illerine ait fayların jeofizik gravite haritası. Çizgisellikler fayları gösterir. Haritada 1- Tonya- Akçaabat 2- Akçaabat- Araklı ve 3- Trabzon- Çaykara fayları izlenir. Bu faylar üzerinde radyoaktivite daha yüksek değerler verir. Ayrıca, haritada Trabzon Fayı üzerinde 2012 yılında gelişen 5,6 büyüklüğündeki deprem ve onun artçıları izlenir ( Maden, N., 2013).
Her kayaç çok azda olsa 1-3 ppm (milyonda 1-3 kısım) uranyum içerebilir.
Başka deyişle 500 ton kaya kütlesi veya toprak bünyesinde 0,5 ile 1,5kg arasında değişen uranyumu dağınık halde bulundurabilir.
Ancak uranyumca çok zengin kayaçlarda bu değer 100 ppm’ ulaşabilir.
Trabzon çevresinde uçaktan alçak uçuşla yapılan toplam radyasyon ( uranyum, toryum, karbon, potasyum, radyum ve radon gazı) ölçümleri, Harita2, yanı sıra topraktan alınan numuneler, Harita1, Akçaabat-Düzköy ve Akçaabat-Arsin, Trabzon-Çaykara-Pasinler istikametinde uzanan fay zonlarında radyoaktivite anomalilerinin varlığını ortaya koymuştur. Adı geçen fay zonları boyunca 500 ton kayaç veya toprakta dağınık halde izlenen radyoaktif element miktarı 17,5 kg’a kadar çıkabilmektedir.
FAY ZONLARININ RADYOAKTİVİTESİ KANSER OLUŞTURUYORMU?
Fay zonlarında izlenen radyoaktivite değerleri bu bölgede yaşayan insanlar için bir tehdit unsurumumdur?
Bu soruya doyurucu bir cevap verebilmek için tıp ve jeolojinin ortak çalışmasına ihtiyaç vardır.
Bu bağlamda kanser vakalarının yaygın olduğu Düzköy-Doğankaya fay zonu üzerinde yapılacak jeolojik çalışmalar:
- Detay jeolojik harita alımı
- Uçak radyoaktivite haritası
- Toprak radyoaktivite haritası
- Evlerde radon gazı ölçümleri olmalıdır.
Prof. Dr. Osman BEKTAŞ