Çamoba mahallesindeki TSK Askeri Cephanelik arazisi Büyükşehir Belediyesine devredilince “botanik park” yapılmasına karar verildi. İlk imalatlara bakıp “beton’ik park” olarak eleştirildi.

Botanik park ve bahçe çoğu zaman iç içe kullanılıyor. Taa planlama döneminde üzerinde uzlaşma sağlanmalıydı. Yapılacak işe don (işlev) ta başından biçilebilseydi (ne yazık ki farklı bilim dallarının böyle bir çalışma geleneği/ alışkanlığımız yok).

Bilgi sahibi olmadan fikir sahibi olanlar planlama aşamasına sosyal paydaşları katmıyorlar.

Çeşitli eleştirilere ve değerlendirmelere karşı Büyükşehir Belediye Başkanı Orhan F. Gümrükçüoğlu  kısaca; Değerlendirme için çok erken, botanik park on - on beş yıl sonra gerçek kimliğine kavuşacak, şeklinde cevaplandırdı.

Halbuki botanik park ve botanik bahçe işlevleri oldukça farklı kavramlar; çoğu zaman ikisi iç içe yan yana da kullanılıyorlar.

Başkanın cevabının “ botanik park ya/ da botanik bahçenin” özüne yönelik eleştirileri karşılayıp karşılamadığını bir yana bırakacak olursak, çeşitli disiplinlerden (Ziraat, Orman, Çevre ve rekreasyon) saygın isimlerinden oluşan bir heyetle teknik bir gezide; onlar da aynı görüşte, “yapılanın botanik park mı yoksa bahçe mi olacağı planlama safhasında çeşitli disiplinlerin masa başında halletmesi gereken bir konu olduğu; paydaşların katılımının sağlanmasının önemi” konusunda hemfikir oldular.

Dünyada da büyük ilgi gören “botanik bahçeler” milyonlarca turist ağırlıyor; bu nedenle Trabzon Botanik bahçesi ya/da parkı da yeni bir turizm destinasyon (turizm hedef, varış alanı) olarak da önem arz etmektedir. 

“Botanik bahçe/ botanik park” kavramını K.T.Ü. Peyzaj Mimarlığı Bülümü’nde uzun yıllar hocalık yapmış olan Prof. Dr. Öner Demirel ile konuştum. Öner Hoca ile baştan anlaştık, Hoca botanik parkı ya/da bahçeyi görmediğini belirterek, “botanik park ya/ da botanik bahçe” ilkeleri üzerinden bir söyleşi yapabileceğini, bunun daha uygun olacağını belirtti.

 Yararlı olur düşüncesiyle  “botanik park ya/da bahçeler” ile ilgili peyzaj mimarı Prof. Dr. Öner Demirel ile yaptığım söyleşinin (bir bölümünü) değerli okurlarımla paylaşıyorum.

Aşağıdaki okuyacağınız söyleşide Öner Demirel (ÖD), Recep Ergenç (RE) olarak geçecektir.

RE Hem akademisyen, hem de dünyada pek çok botanik park ya/da botanik bahçe ziyaretiniz olmuştur; tanımlar ve işlevler ile başlayalım…

ÖD Evet teşekkürler; bu iyi bir başlangıç olur. Botanik bahçelerini, çok çeşitli canlı ve cansız bitki türlerinin bir araya getirildiği açık hava müzesi ya da bitki koleksiyonu gibi düşünebiliriz. En yakın örneği Batum’daki “Botanik Bahçe”dir.

Botanik Bahçesi olabildiğince farklı cins bitkinin ve/ya ağacın (otsu ve çalı türü bitkiler ve değişik ağaç türleri) bir arada bulunduğu, bu bitkiler üzerinde bilimsel incelemelerin yapıldığı ve genel olarak dinlenme ve gezme amacıyla halka açık olan bitki merkezi olarak ifade edilebilir.

RE Yani?

ÖD Botanik bahçeleri temel olarak; Bilimsel (araştırma ve koruma), eğitsel (öğretim ve kültür) ve rekreasyonel (pasif ve aktif) açıdan önemli işlevlere sahiptir.

Botanik bahçeleri dünyada; nesli tükenme tehlikesi altında bulunan bitki tür çeşitliğinin korunması, dünyadaki canlı yaşam ortamlarının ve biyolojik çeşitliliğin sürekliliğinin sağlanması ile botanik bilim dalı konusunda araştırmalar yapılmasına olanak sağlanması konusunda merkezini oluşturur.

Ancak ülkemizde Botanik parkı kavramı ile Botanik bahçesi kavramı, bazen karıştırılarak aynı anlamda kullanılabilmektedir.

Bursa’da yeşil kuşak kapsamında, kente bol oksijen, yeni dinlenme ve sağlıklı spor alanları kazandırmak amacıyla 1998 yılında “Soğanlı Botanik Parkı” hizmete açılmıştır.

RE Botanik bahçeler!

ÖD Botanik bahçeleri işlevsel olarak araştırma, koruma ve eğitsel çalışmaların daha öne çıktığı yerler iken sanki Botanik parkları daha çok rekreasyonel etkinlikler (dinlenme, eğlenme, gezi ve yürüyüşler vb.) açısından daha öne çıkan işlevlerle tanımlandığı söylenebilir. Ancak genel tanım, ülkemizdeki örneklere bakılacak olursa Botanik bahçeleri üzerine yoğunlaşmaktadır.

RE Hem botanik bahçe hem de botanik parklar açısından rekreasyonel etkinlikler ya da diğer etkinlikler açısından bir karşılaştırma yaparsak…

ÖD Botanik bahçeler ziyaretçilerine Dünya’nın değişik bölgelerinde yetişen bitkilerin yanı sıra, kendi yörelerinin doğal bitki örtüsünü tanıma misyonu ile her yaş gurubundaki insanlara bitkiler hakkında bilgiler sunarak, bitki yaşamının zenginliklerinin tanıtılması; çevre duyarlılığı ve koruma bilimcinin oluşmasına da katkı sağlamaktadır.  Aynı zamanda, çeşitli eğitim toplantıları düzenlemek, kurumsal yayınlar ve dökümanlar oluşturmak gibi hizmet ederler. Botanik bahçelerinin pek çoğunun, son yıllarda sahip oldukları pasif rekreasyon olanaklarının yanı sıra, toplumun aktif rekreasyon gereksinimlerine de cevap verecek kullanımlar ve organizasyonlara da yer verdiği dikkati çekmektedir.

RE Hocam botanik bahçeler ile botanik parklar işlevleri, kapsama alanları ile ilgili bilgilendirme için teşekkürler. BB Başkanı adını her ne kadar botanik park olarak ifade etse de mevcut haliyle bir Botanik bahçeye daha yakın duruyor. Keşke ifade edildiği gibi baştan amaç ortaya daha net konuşabilseydi; bunun için multi disiplin bir çalışma yapılabilseydi.

Önümüzdeki günlerde bu botanik park işlevi şimdiden bahçe olarak geç kalınmış sayılmaz; Trabzon farklı disiplinler ile konuyu ele alır ve eksikler giderilebilir. Yepyeni farklı bir turizm destinasyon alanı yaratılabilir.

Zaman ayırdınız teşekkürler.

ÖD Hatırlanmak güzeldi; Ben de teşekkür ederim.

NOT Prof. Dr. Öner Demirel ile yaptığım sohbet bir köşe yazısı boyutunu çok aştı. Tümünü okumak istiyorum diyenlerin mail adreslerine göndereceğim...