Bağırsak atardamarları vücudun en büyük atardamarı olan aortadan ayrılıp ince ve kalın bağırsakların beslenmesini sağlayan damarlardır. Eğer bu damarlarda tıkanıklık oluşursa barsak yeterince kan alamaz ve tıpta mezenterik ya da intestinal iskemi adı verilen hastalık ortaya çıkar. Bağırsak damar hastalığı hayatı tehdit edici, ciddi ve çoğu kez acil bir durumdur.

 

Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Cüneyt Köksoy, barsak atardamarlarının tıkanıklığı sonucu gelişen bağırsakların beslenememesi durumu yani mezenterik iskemi genelde yaşlı, sigara içen ve kolesterol düzeyi yüksek kişilerde görülebildiğini belirtti. Genelde hastalık bir veya birkaç barsak atardamarın tıkanıklığı sonucu gelişir. Damarda tıkanıklık yapan etken çoğu kez ateroskleroz yani damar sertliğidir. Bağırsaklar ama özellikle ince bağırsaklar kansızlığa çok duyarlıdır.  

 

          

Bağırsak atardamarlarının tıkanıklığı sonucu gelişen bağırsakların beslenememesi ani başlayan (akut) ya da uzun süren (kronik) bir şekilde olabilir. Eğer bağırsak atardamarlarının uzunca bir süredir tıkanıklığına bağlı kronik bağırsakların beslenememesi durumu varsa, hastalar yemek yedikten 15-60 dakika sonra başlayan şiddetli karın Ağrısından yakınırlar. Ağrı sıklıkla karnın orta ve üst bölümlerinde olur. Ağrı şiddetli bir şekilde 60-90 dakika sürer ve kendiliğinden kaybolur.

 

Ancak bir sonraki öğünden sonra ağrı tekrar başlar. Bu şekilde her yemekten sonra ağrı oluştuğu ve kaybolduğu için, hastalar aç olmalarına karşın yemek yememeye ve böylece kilo kaybetmeye başlarlar. 

Bu durum aylarca böyle devam eder. Bazen şikayetler daha karışık olup, diğer hastalıklardakine benzer. Bu şikayetler ishal, bulantı, kusma, geğirme ve kabızlık şeklinde olabilir. Kronik olan durum günün birinde bir anda AKUT olan hale dönebilir. 

 

Bağırsak damarlarında daralma ya da tıkanmaya en sık neden olan durum aterosklerozdur. Ateroskleroz giderek damarı daraltır ve sonunda tıkar. Bu şekilde kan akımı daha da azalır. Uzun süredir bağırsak damarlarında darlık olan ve bu nedenle şikayeti olan kişilerin günün birinde damarlarının tamamen tıkanması sonucu ani bağırsak damar tıkanıklığı gelişir. 

Bazen çoğu kez kalpten kaynaklanan ve emboli adı verilen bir pıhtı parçası gelip barsak atardamarlarını tıkar. Bu durumda bağırsakların kan akımı ani olarak azalır ve akut bağırsakların beslenememesi ya da kansızlığı durumu oluşur. 
 

 

Bağırsak damar hastalıklarının tanısını koyabilmek ve şikayetlerin başka hastalıklara ait olmadığından emin olabilmek için çeşitli tetkik ve görüntüleme yöntemlerin kullanılmakta olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Cüneyt Köksoy, öncelikle doktor hastanın genel sağlığı, şikayetleri hakkında bilgi edindikten sonra, hastayı muayene etmekte olduğunu belirtti.

Eğer doktor hastanın akut ya da kronik bağırsak damar hastalığı şikayetleri tanımladığını düşünürse, bu durumda barsak damarlarını görüntülemek için bazı tetkikler ister. Bunlar Renkli Doppler ultrason,Bilgisayarlı tomografi ve anjiografi, Manyetik rezonans anjiografi ve Anjiografidir. Anjio ve bilgisayarlı tomografik anjio bağırsak atardamarların hastalıklarının tanısında güvenilir tanı yöntemleridir. 
 

 

Bağırsak tıkanıklığının akut ya da kronik olmasına göre bu tedavi planlanır. Bağırsak damarları ani olarak tıkandığında, acilen girişim yapılmadığı taktirde bağırsaklar saatler içinde gangrene bir hale gelirler. Ani başlayan bağırsakların beslenememesi ya da kansızlığı durumunda tedaviden amaç tıkalı olan damarın bir an önce açılması ve kansız kalmış olan bağırsaklara yeteri kan akımının tekrar verilmesidir. Bu durum acil olup, bağırsaklarda kalıcı ve geri dönüşümsüz hasar ya da gangren olmadan bağırsakların tekrar kanlandırılması gereklidir.

 

Bağırsak kan dolaşımı ameliyatla bağırsak damarlarındaki pıhtının çıkartılması veya ameliyatla bağırsak damarlarına bypass yapılması ile sağlanabilir. Bazen anjio altında pıhtı eritici tedaviler kullanılarak pıhtı temizlenip, bağırsak kan dolaşımı tekrar düzenlenebilir. Ani olarak bağırsak damarları tıkalı olan hastalarda sadece damarlara yönelik girişimler yanında, bağırsakların canlılığını kontrol etmek ve gerektiğinde gangrene bağırsakların aşıması için ek karın ameliyatları gerekebilir.

 

Prof. Dr. Cüneyt Köksoy, kronik mezenterik iskemide, yani bağırsak damarlarının uzun süredir tıkalı olduğu ama bağırsakların canlılığını devam ettirdiği durumda ameliyat dahil, endovasküler tedavilerin, yani ameliyat yapılmadan kateterlerle yapılabilecek bir çok tedavi yönteminin var olduğunu belirtti. 
 

Tedavinin şekli hastanın durumuna, eşlik eden hastalıklarına ve tıkanıklığın yerine ve derecesine göre değişir. Cerrahi tedavide ameliyat ile damarda darlık oluşturan yapının çıkartılması olan endarterektomi ya da açık olan damar ile tıkanıklığın ilerisindeki damarın henüz açık olan bölümü arasına bir başka damar bölümünün yerleştirilmesi olan bypass ameliyatı yapılabilir. 

Bypass ameliyatında damar parçası olarak kasıktan çıkarılan bir damar parçası veya yapay bir damar kullanılır

 

Anjioplasti ya da stentleme dar ya da tıkalı olan damarın içerisinde balon şişirilerek darlığın genişletilmesi veya metal bir çerçevenin dar olan yere yerleştirilmesidir. Hastaların ancak bir bölümü için bu girişim uygundur.

Genel olarak özellikle acil şartlarda yapılan ameliyat ve girişimlerde ölüm riski yüksektir. Bağırsaklar kansızlığa çok duyarlı organlar olup, bağırsak damarlarına yönelik yapılan tüm girişimler risk taşıyabilmektedir.