Gazeteciler sadece sarı basın kartı olanlara getirilen yeni yıpranma hakkı öyle güzel bir şey değil. Hem cebinizden para çıkacak hem 1.10.2008 gününden sonra en az 3600 gün basında çalışmanız gerekecek hem de alacağınız emekli aylığını düşürecek…

YIPRANMANIN ESKİSİ İLE YENİSİ FARKLI

1.10.2008 günü ortadan kaldırılan 506 sayılı Kanun’un ek 5 ve ek 6. maddeleri gereğince verilen ister sarı basın kartı olsun ister olmasın tümünüze yıpranmadan her yıl için 90 gün sadece sigortalılık süresi kazanıyordunuz ve kazandığınız sigortalılık süresi kadar da emeklilik yaşından düşülüyordu. Yıpranma süresi prim ödeme gününe ilave edilmiyordu

1.10.2008 ile 1.2.2013 günü arasında kendi cebinizden para vererek, 1.2.2013 gününden sonra işveren sizin adınıza prim ödeyerek (sadece sarı basın kartı olanlarınız) yıpranacaksınız. Ancak, bu yıpranmada her yıl için 90 gün prim ödeme gün sayınızı da ilave edilecek. (Oh ne güzelmiş demeyin bu sizin alacağınız emekli aylığını yaklaşık yüzde 25 düşürecek, detayları da aşağıda olacak.) Ama iş yaştan düşmeye gelince aldığınız fiili hizmet zamlarınızın sadece yarısı yaştan düşülecek üstelik üst sınırı da 3 yıl. Mesela, 1.10.2008 gününden sonra 10 yıl (3600 gün) yıpranırsanız emeklilik yaşınızdan sadece 1 yıl, 3 ay düşülecek….


YIPRANMADA 3600 GÜNÜ TAMAMLAMA SORUNU VAR

Eski 506 sayılı Kanun’dan gelen yıpranmada da en az 3600 günü (basında) tamamlamadan yıpranma hakkınızı kullanamıyordunuz ama 1.10.2008 günü basına yıpranma kaldırılınca 3600 günden az basın günü olanların bir daha bu sürelerini 3600 güne tamamlama şansları kalmadığı için SGK, kıyak yapıp genelge ile 3600 günü dolmasa da tüm basın çalışanlarına var olan günlerinin dörtte biri kadar yıpranma hakkını hem sigortalılık süresine ekledi hem de yaştan düşürdü. Bu artık kazanılmış hak olduğundan bundan geriye gidiş olamaz. Aksi halde SGK mahkemelere verilerek bu hak alınır. Umarım SGK çıkaracağı genelge ile daha önce verdiği bu hakkı geri alıyorum demez.


Yeni 5510 sayılı Kanuna göre yıpranma da eskisine benzer en az 3600 günü tamamlama şartı var. Yani, çıkaracağı genelgede SGK, 1.10.2008 gününden sonra ister sizin cebinizden ödeyerek satın alacağınız yıpranma ister işverenin göstereceği yıpranma hakkında en az 3600 günü (10 yılı) tamamlamadan bu hakkı size veremez. Üstelik eski yıpranma ile yeni yıpranma arasında çok farklılık olduğundan eski ile yeni yıpranmayla birlikte 3600 günü tamamlama şartını da getiremez. Zira, eskisinde sarı basın kartı şartı yoktu yenisinde var. Eskisinde tüm yıpranma kadar, üst sınır olmaksızın yaştan düşülüyordu, yenisinde en az fazla 3 yıl olmak üzere yıpranmanın  YARISI düşülecek.

EMEKLİ AYLIKLARINIZ DA YENİSİNDE YIPRANIRSANIZ DÜŞECEK

Yeni yıpranmada yıprandığınız süre (yılda 90 gün) kadar da prim ödeme gün sayınıza ilave edilecek bu da emekli aylığınızın esas belirleyicisi olan günlük ortalama kazancınızı düşürecek. Nasıl mı? Diyelim ki ayda 6000 lira brüt kazanç ile SGK’ya bildiriliyorsunuz bunun günlük kazancı da 200 lira eder. Şimdi yıpranırsanız her ay için 7,5 gün de prim ödeme gününüze ekleneceğinden, 6000 lirayı 30’a değil, 37,5’a bölecekler bu durumda günlük kazanç 160 liraya düşecek. Bu durumda da aylık hesaplanırken ayda 6000 lira değil, 160 X 30= 4800 lira kazananlar gibi emekli aylığınız hesaplanacak.


HERŞEY SGK’NIN GENELGESİYLE BELLİ OLACAK

Yukarıdaki uygulamaları yasadan sonra SGK’nın çıkaracağı genelge de göreceğiz. Bakalım nasıl belli edilecek.


 Gazetecilerin daha doğrusu halk arasındaki adıyla 212, resmi ismiyle 5953 sayılı Basın İş Kanunu gereğince çalışanların 1.10.2008 gününe kadar her (360 gün) yıl için 90 gün yıpranma hakkı vardı. Bu hak gün sayısına ilave edilmez, sadece sigortalılık süresine ilave edilir ve ayrıca ilave edilen süre kadar da emeklilik yaşından düşülürdü. Ayrıca, da bu hakkı elde etmek için en az 10 yıl (3600 gün) basında çalışma şartı da vardı. 1.10.2008 günü basının yıpranma hakkı tüm gazeteciler için kaldırıldı ve bir daha yıpranamayacakları için de 3600 günü tamamlama şartı da yok sayıldı. Yeni düzenleme ile gazeteciler de hastalanmadıkları veya yıllık izinde olmadıkları sürelere göre yılda 90 gün yıpranmış sayılacak.

MATBAA ÇALIŞANLARINA YIPRANMA HAKKI GERİ GELMEDİ

Yine gazetelerin matbaaları ile sair matbaa çalışanları da 1.10.2008 gününe kadar yıpratan işlerden sayıldığı halde bu tarihten sonra yıpranmaları ortadan kaldırılmıştı yeni düzenlemede bunlardan söz edilmediğinden matbaa çalışanlarının yıpranması geri gelmedi.

YIPRANACAKLAR SADECE BASIN KARTI OLANLAR

5510/40. maddeye eklenen yeni yıprananlar listesi;

16) Basın ve gazetecilik mesleğinde Basın Kartı Yönetmeliğine göre basın kartı sahibi olmak suretiyle fiilen çalışanlara her yıl (360 gün) için 90 gün.

Yukarıdaki yeni ilave edilen yıprananlar listesinde görüleceği üzere gazetecilere FİİLEN çalıştıkları sürelerde (yani yıllık izinde oldukları sürelerle hastalandıkları süreler hariç) yıpranacaklar ama vekiller ne olursa olsun çalışmasalar da hasta da olsalar yıpranacaklardır.

GAZETECİLER PARA VEREREK YIPRANACAK

5510 Sayılı Kanuna eklenen geçici 48. maddeye göre; “2008 yılı Ekim ayı başı ile bu maddenin yürürlük tarihini takip eden aybaşına (Muhtemelen 1.2.2013 gününe) kadar geçen süre içinde bu Kanunun bu maddeyi ihdas eden Kanunla değişik 40 ncı maddesi gereğince fiili hizmet süresi zammı süresine tabi işyerleri ve işlerde çalışanlar için 5510 sayılı Kanunun 86 ncı maddesine göre verilmesi gereken ek prim belgelerinin bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihi takip eden ay başından itibaren üç ay içinde verilmesi halinde idari para cezası uygulanmaz.

Bu maddenin yayımı tarihini takip eden aybaşından itibaren sigortalılarca; üç aylık süre içinde Kurumca istenecek belgelerle başvurulması ve 6 aylık süre içerisinde hesaplanacak fiili hizmet süresi zammına ilişkin prim tutarının ödenmesi halinde gecikme zammı ve gecikme cezası alınmaz."

-İşverenler (Gazete-TV-Radyo sahipleri) yıpranan listesini SGK’ya verecek;

Maddenin ilk fıkrası işverenleri ilgilendirmektedir. İşverenler, 1.10.2008 günü ile muhtemelen 01.02.2013 arasında gazete ve haber merkezlerinde kimlerin basın işçisi olduğu ile ilgili listeyi (ek prim ve hizmet belgesini) Nisan 2013 ayı sonuna kadar SGK’ya verirlerse idari para cezası yemeyecekler ama bu tarihten sonra verirlerse idari para cezası yiyeceklerdir.

 

-Listedeki gazeteciler de eksik primleri ceplerinden kendileri ödeyecek;

İşverenleri tarafından SGK’ya verilecek yıprananlar listesinde bulunan gazeteciler de fark primleri kendi ceplerinden SGK’ya ödeyeceklerdir. Basitçe ne kadar ödeyeceklerini de kendileri şu şekilde hesaplayabilirler.

SGK’dan sigortalı hizmet cetvelini alıp önlerine koysunlar, 1.10.2008 ile 01.02.2013 tarihleri arasındaki işverenleri tarafından kendi adlarına bildirilen aylık brüt ücretleri toplasınlar, çıkan rakamın yüzde 1,5 oranı da ödeyecekleri yıpranma primidir. Mesela, verilen iki tarih arasında SGK’ya adınıza bildirilen kazanç tutarı, 220 bin lira ise ödenecek yıpranma primi de 3300 lira olacaktır.

 

GAZETECİLERN YIPRANMA PRİMİNİ ÖDEMELERİ AVANTAJLI MI?

Gazetecilerin, 1.2.2013 gününden sonraki yıpranma primlerini işverenleri ödeyecek ama bu iki tarih (1.10.2008 ile 31.01.2013) arasındaki sürenin yıpranma primini kendileri ödeyeceklerdir. Bu iki tarih arasındaki süre ise 4 yıl, 4 aydır. Dörtte biri de 1 yıl, 1 aydır. Yeni gelen (1.10.2008 gününden sonra getirilen) yıpranma uygulamasına göre, verilen fiili hizmet zammı süresinin tamamı değil sadece yarısı emeklilik yaşından indirilecektir. Yani, yıpranma parasını cebinizden öderseniz emeklilik yaşınızdan sadece 6 ay, 15 günü yaştan düşüleceğinden 6 ay 15 gün daha erken emekli olabileceksiniz. Altı ay daha erken emekli olmakla elde edeceğiniz para ile ödeyeceğiniz primi mutlaka karşılaştırın.

 

Not: Herkesin elde ettiği yıpranmanın yarısı emeklilik yaşından düşülürken vekilleri kendileri için tamamının emeklilik yaşından indirilmesine karar vermişlerdir.

 

ESKİ YENİ UYGULAMADA YIPRANMA FARKI VAR

1.10.2008 gününden önceki 506 sayılı Kanuna göre gazetecilere verilen yıpranma hakkında elde edilen fiili hizmet zammı süresinin hiçbir üst sınır olmaksızın tamamı gazetecinin hem işe giriş tarihini öne çekiyor hem de tamamı emeklilik yaşından düşülüyordu. Elde edilen FHZ süresi prim ödeme gün sayısına ilave edilmiyordu. Şimdi yeni getirilen yıpranma hakkında ise 1.10.2008 gününden sonra elde edilen yıpranma gün sayısına da ilave ediliyor (bu güzel) ama FHZ’nin sadece yarısı o da toplamda 3 yılı geçmemek şartıyla yaştan düşülebiliyor, sigortalılık süresine ise eklenmiyor. Yani, gazetecilerin emeklilik günü hesabı bir çokları için epey karmaşıktı şimdi daha da karmaşık hale geldi. Önce 1.10.2008 gününe kadar olan yıpranmalar ayrı usul ve esaslara göre 1.10.2008 sonrası ise ayrı usul ve esaslara göre emeklilik hesabında ve yaşında dikkate alınacak.

 

YIPRANMA HAKKINDA 3600 GÜN ŞARTI GERİ GELDİ-VEKİL VE GAZETECİ FARKI OLUŞTU

Yeni düzenlemeye göre; “…Yukarıdaki fıkrada belirtilen yaş haddi indiriminden yararlanabilmek için ölüm ve maluliyet halleri (18) numaralı sırada bulunanlar hariç tablonun (10) numaralı sırasında yer alan sigortalıların en az 1800 gün, diğer sıralarda yer alan sigortalıların ise en az 3600 gün belirtilen işyeri ve işlerde çalışmış olmaları şarttır.” denilmiştir. Yani, gazeteciler ile diğer yıpranmalı işlerde çalışanların ölümü veya malül kalması halinde yeraltında çalışanların en az 1800 gün gazeteciler dahil diğerlerinin ise en az 3600 gün çalışmış olma şartı geldi. Bu sebeple de yıpranmalı işlerde en az 3600 gün çalışmayanların Fiili Hizmet Zamlarının emeklilik yaş sürelerinden indirebilmeleri için basında en az 10 yıl (3600 gün) çalışmış olması gerekecek.

Bu arada eski 506 sayılı Kanun ile yeni 5510 sayılı Kanundan gelen yıpranma haklarının ikisinin birden birleştirilerek mi yoksa her iki dönemin farklı olarak mı 3600 gün sayısında değerlendirileceğini yakında SGK’nın yayınlayacağı genelgelerde göreceğiz. SGK’ya buradan uyarım var, gazeteci ve diğerlerinin yıpranma hakkı 1.10.2008 günü kaldırıldığı için 3600 günden az yıpranması olan gazeteciler için olumlu düzenleme yapılmış ve 3600 günü artık tamamlayamayacağından, 3600 günü olmasa da yıpranma hakları değerlendirilerek emeklilik hakkı verilmişti. Şimdi bu uygulamadan geriye gidilirse çok sayıda dava ile karşılaşırlar.