Norveç’ten getirilen düşük fiyatlı kalkan balığı sayesinde yıllık tüketim ilk kez 600 tona ulaştı. Pazardaki muazzam büyüme potansiyeli yeni yatırımların önünü açıyor.

Alarko Leröy, 2010’daki 25 tonluk ithalatını 2011’de 150 tona çıkarıyor. Ayrıca Kılıç Holding kalkan balığı üretime başladı…

Bir süredir Karadeniz Teknik Üniversitesi bünyesinde yavrular yetiştiriliyor. Bu yavrular markalanıyor. Sonrasında denizlere bırakılıyor. Tutulmaları kesinlikle yasak.

Bu, bir süredir denizlerimizde göremediğimiz ve doğal olarak da adını bile unutma aşamasına geldiğimiz kalkan balığı ile ilgili çok hoş bir gelişme.

Evet kalkan balığı yanlış ve bilinçsiz avlanma ile birlikte yok olma aşamasına geldi. Bunu rakamlar da teyit ediyor. 10 yıl önce denizlerimizde 3 bin tona yakın kalkan balığı avı gerçekleşirken bu rakam 383 tona düştü. Doğal olarak da fiyatları kilo başına 80-100 lira gibi astronomik rakamlara çıktı.

Ancak bu konuda önemli bir gelişme söz konusu. Bir süredir hem koruma, hem ithalat hem de yerli çiftlik üretimi ile kalkan balığı yeniden tezgahlara çıktı.

Öyle ki yıllık kalkan balığı tüketimimiz yıllar sonra ilk kez 600 tona kadar ulaştı.

Fiyatları düşüren ve tüketimi artıran en önemli etkenlerden biri özellikle Norveç’ten getirilen kalkan balıkları. Türkiye’nin en büyük kalkan balığı ithalatçısı olan Alarko-Leröy tarafından Türkiye pazarına ithal edilen kalkanların kilosu 28 TL’den satılıyor.

Alarko Holding Yönetim Kurulu Üyesi Leyla Alaton, “Lüks yiyecek olarak görülen kalkan, biz ithalata başladıktan sonra tüketimi yaygınlaştı” diyor. Karadeniz kalkanı dipte yetiştiği ve az ışık aldığı için rengi daha koyu oluyor. Ancak Norveç kalkanı suyun üstüne yakın yetiştiği için deri renkleri hafif sarımtırak oluyor. İşte bu nedenle Norveç kalkanı daha açık renkli görüntüsü ile halk arasında sarışın kalkan olarak isimlendiriliyor.

İTHAL KALKANIN BESİN DEĞERLERİ YÜKSEK 

Alarko Leröy Genel Müdürü Bülent Işık, “Türkiye’de ‘pahalı ligde’ yer alan kalkanda fiyatların çok aşağı çekilmesinde önemli rol oynadık” diyor.

Norveç’ten ithal edilen Kalkan balığının besin değeri açısından oldukça zengin olduğunu belirten Işık, ithal kalkanın besin değerlerinin de sağlıklı beslenmek isteyenler için ideal özellikler taşıdığını söylüyor.

Alarko Leröy, 2010’da 25 ton kalkan balığı ithal etmiş. Şirket, 2011’de Norveç’ten 150 ton kalkan balığı ithal edecek. Norveç’in dışında Romanya ve Ukrayna’dan da kalkan balığı ithal ediliyor.

Yerli kalkan üretimi konusunda Türkiye’de şimdiye kadar birkaç girişim oldu. Ancak bunlar ne yazık ki çeşitli nedenlerle başarıya ulaşmadı. Bu alanda ilk ciddi yatırım Çanakkale’de gerçekleşti. Ancak yangın sebebi ile üretim durdu. Muğla’da yeraltı sabit sıcaklıkta tuzlu su kaynaklarında üretilen sofralık kalkan balığı da piyasada fazla etkili olmadı.

Bu alana kısa bir süre önce Kılıç Holding şirketi Kılıç Deniz Ürünleri de katıldı. Şirket kalkan balığı deneme üretimine başladı. Trabzon Su Ürünleri Merkez Araştırma Enstitüsü’nün desteğiyle bu alana adım atan şirket Kalkan üretiminde oldukça iddialı.

“YERLİ KALKAN ”

Kılıç Holding Yönetim Kurulu Başkanı Orhan Kılıç, “Akvakültür grubu çipura, levrek üretimi ile deniz balıkları yetiştiriciliğinde Avrupa birincisiyiz.

Farklı balık türleriyle ilgili yatırımlarımız sürüyor. Kalkan üretimine başladık. Deneme üretimi başarıyla sonuçlandı. En hijyenik koşullarda tüketicilerle buluşturmaya hazırlanıyoruz. Mırmır, sivriburun ve minekop balıklarında ise deneme üretimlerimiz devam ediyor” diyor. Şirket, ürünlerini iç pazarın yanı sıra başta Avrupa ülkeleri olmak üzere 30 ülkeye ihraç ediyor.

KALKAN YETİŞTİRENE DEVLET DESTEĞİ

Kalkan balığı yetiştiriciliği; riski az, geliri yüksek ama bir o kadar da zor bir iş. Peki hangi bölgelerde kalkan balığı yetiştirebilirsiniz? Üretim için neler gerekiyor? Bu işin incelikleri nelerdir? Merak etmeyin, bu konuda Türkiye'de otorite olarak kabul edilen Trabzon Su Ürünleri Merkez Araştırma Enstitüsü, girişimcilere her türlü desteği sağlıyor.

Trabzon Su Ürünleri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürü Dr. Atilla Özdemir,  “1997’de Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ve Japon Teknik İşbirliği Kalkınma Ajansı’nın maddi ve teknik destekleriyle Trabzon’da kalkan yavru üretim çalışmalarına başladık. Konuyla ilgili çok sayıda araştırma yaptık. Bu türün üretimi ile ilgili tüm bilinmeyenleri ortaya çıkardık” diyor. Enstitü kalkan balığı üretmek isteyenlere ücretsiz ya da çok düşük fiyata yavru kalkan veriyor.

Enstitünün yeterli teknik kapasiteye ulaştığını belirten Özdemir, kalkan balığıyla ilgili yatırım planları olan girişimcilere başta eğitim ve teknik destek olmak üzere her türlü konuda yardımcı olacaklarını söylüyor.

ÜRETİM İÇİN 2 FARKLI MODEL VAR

Kalkan genellikle beton havuz, fiberglas tanklar ya da ağ kafeslerde yetiştiriliyor. Beton havuz ve fiberglas tanklarda yetiştiricilik için denizden su çekmek gerekiyor. Kafesler de deniz içine yerleştiriliyor. Yatırım maliyeti, kapasitesine göre değişiyor. 5 gram ağırlığında bir kalkan yavrusunun sofralık boyut olarak öngörülen 2 kilograma ulaşması 2-2.5 yılı buluyor. Bu süre 20-24 ay olan levrek üretim süresi ile kıyaslandığında hiç de uzun değil.

Üretim modeli olarak kapalı devre üretim sistemi seçildiğinde denize belli bir mesafede bulunan (üretim kapasitesine bağlı olarak) 5-15 dönümlük araziler yeterli görülüyor. Denizden boru hatları yardımı ile su alınarak yapılacak üretim modelinde ise özellikle Batı Karadeniz, Trakya’nın Karadeniz kıyıları ve kısmen Marmara bölgesi böyle bir üretim için çok sayıda uygun alanlara sahip. Özdemir’e göre Kalkan balığı üretimi için bugün çipura ve levrek üretimine çok benzeyen yatırımlarla yıllık 500 ton üretim rakamlarına ulaşmak mümkün.

Kalkan üretimiyle ilgili düşük faizli kredi, devlet destekli sigorta, üretim bazında doğrudan destek gibi birçok kolaylık bulunuyor.

Avrupa’daki kalkan çiftleri her yıl kapasite artırıyor 

Kalkan balığı, Karadeniz’deki dip balıkları içerisinde mezgit ve barbunya ile birlikte en fazla avlanan, pazar değeri çok yüksek bir balık türü.

Türkiye’de tüketilen kalkan balığının büyük bir bölümü Kerç Boğazı ve Tuna Deltası açıklarındaki geleneksel av sahalarından sağlanıyor.

Yurtdışında özellikle Batı Avrupa ülkeleri ve Ukrayna taraflarında son 20 yıldır kültür ortamında kalkan balığı üretimi başarılı bir şekilde yapılıyor. Özellikle Avrupa’daki kalkan balığı çiftlikleri üretimleri her yıl artırıyor.

Türkiye’de ise kültür ortamında kalkan balığı üretimi için ilk adımlar atılmaya başlandı. Uzmanlara göre kalkan, yakın gelecekte büyük firmaları sektöre çekebilecek ekonomik değeri yüksek bir tür olarak değerlendiriliyor.