Bir süre önce Sağlık Bakanlığı Bünyesinde yeni kurularak Sağlık İl Müdürlüğü biriminde ayrılan ve devlet kademesinde yeni açılan Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü’nü daha yakından tanıya bilmek ve Trabzonlulara birimin varlığından ve görev yetkileri ile halkı bilgilendirmek için Haber61 Trabzon Halk Sağlığı İl Müdürü Köksal Hamzaoğlu’nu ziyaret etti.

Hamzaoğlu’na çeşitli sorular sorarak röportaj yapan Haber61 muhabiri bir süredir merak konusu olan Halk Sağlığı Müdürlüğünün nasıl çalıştığını Trabzonlular için araştırdı.

İşte o röportaj

Haber61.Net : Bilindiği üzere 663 Sayılı Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname 02 Kasım 2011 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe girmesinin ardından oluşan biriminizden kısaca bilgi verebilir misiniz?

Hamzaoğlu : Bu kapsamda Sağlık Bakanlığı Merkez ve Taşra Teşkilatı ile Bağlı Kuruluşları yeniden yapılandırılmıştır. Söz konusu yapılanma süreci ile birlikte kurulan Trabzon Halk Sağlığı Müdürlüğümüz 20.03.2012 tarihinde Trabzon Halk Sağlığı Müdürü olarak atanmam ile birlikte ilimizde Halk Sağlığı alanında çalışmalarına başlamıştır. Sağlık bakanlığına bağlı bir kuruluş olarak yeni yapıda yerini alan Türkiye Halk Sağlığı Kurumunun ilimizdeki temsilcisi olan Müdürlüğümüzün temel görevleri, halk sağlığını korumak ve geliştirmek, sağlık için risk oluşturan faktörlerle mücadele etmek, birinci basamak sağlık hizmetlerini yürütmek ve bu hususta Bakanlığımız ve/veya Kurumumuzca (THSK) öngörülen/uygun görülen düzenleme ve politikaları Valilik ve İl Sağlık Müdürlüğümüzün koordinasyonu altında uygulamaktır.

Haber61.Net : Trabzon’da kaç kişiye hangi ilçelere hizmet götürüyorsunuz? Trabzon ilinde kaç personeliniz var?

Hamzaoğlu : 2011 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi verilerine göre, ilimizde 757.353 kişiye temel sağlık hizmeti sunma görevini üstlenmiş olan Müdürlüğümüz bu hizmetleri; Çaykara, Köprübaşı, Düzköy ve Şalpazarı ilçelerinde olmak üzere mevcut bulunan 4 adet Entegre İlçe Devlet Hastanemiz, 18 ilçemizdeki Toplum Sağlığı Merkezlerimiz, 1 İl Halk Sağlığı Laboratuarımız, 74 Aile Sağlığı Merkezimiz, 1 Kanser Erken Teşhis Merkezi (KETEM)’miz, 122 Sağlık Evimiz bünyesinde sunmaktadır. Gerek koruyucu ve gerekse de tedavi edici sağlık hizmetlerinin sunumu Trabzon Halk Sağlığı Müdürlüğü tarafından il geneline yerleştirilmiş sağlık hizmetleri ve idari hizmetler sınıfında istihdam edilen toplam 1336 personelimiz ile gerçekleştirilmektedir. Yukarıda belirttiğimiz bina, ünite ve personel donanımı ile Halk Sağlığı Müdürlüğümüz 2012 yılının ilk 9 (dokuz ) ayında 2.810.377 poliklinik çalışması (hasta muayenesi) gerçekleştirerek il, ilçe ve köylerde yaşayan halkımıza sağlık hizmetinin zamanında ve etkin bir şekilde ulaştırılmasına öncülük etmiştir.

Haber61.Net : Sağlık evi tam olarak ne anlama geliyor ve bünyeniz kapsamında eğitim veriyor musunuz?

Hamzaoğlu: Toplum Sağlığı Merkezleri vasıtası ile sağlık çalışanlarımıza ve toplumun tüm kesimlerine yönelik sağlık konulu eğitimler düzenlemekteyiz. Okullarımızda sağlık taramaları, aşılama hizmetleri ve öğrencileri bilinçlendirme çalışmalarını organize etmekteyiz. İlimizde ki sağlık teşkilatının en uç noktasında bulunan sağlık evlerimizde ise aşı, enjeksiyon ve pansuman gibi işlemlerin yanı sıra sağlıkla ilgili diğer konularda eğitimler ve bilgilendirmeler yapılmaktayız. Toplum Sağlığı Merkezlerimizde görev yapan Diş Hekimlerimiz ve diğer ilgili personel tarafından hem diş tedavisi ve koruyucu Ağız ve Diş Sağlığı Hizmetleri verilmektedir.

Haber61.Net : Trabzon’da aile hekimliği uygulamasına ne zaman geçildi? Aile hekimliği uygulaması ile bilgi verebilir misiniz?

Hamzaoğlu : Ülkemizde Aile Hekimliğine geçiş 2005 yılında Düzce ilinde başlatılan pilot uygulama ile başlamış olup, İlimizde ise 2009 yılının Ocak ayında geçilmiştir. Aile Hekimliği uygulaması Bakanlığımızın yürüttüğü sağlıkta dönüşüm programının önemli aşamalarından biri olup amacı halkımızın birinci basamak koruyucu sağlık hizmetlerinden en üst düzeyde faydalandırılmasını sağlamak, sağlık hizmetini eşitlik ve hakkaniyet çerçevesinde memleketimizin en uç noktalarına kadar götürmek ve kişiyi sadece hastalığı yönünden değil, bütüncül bir yaklaşımla riskleri, sağlık koşulları, psikososyal çevre ve mevcut diğer akut veya kronik sağlık sorunları ile birlikte bütün olarak değerlendirmektir. Aile Sağlığı Birimleri ile vatandaşın kaynaştığı her türlü sağlık probleminin dile getirebileceği bir sağlam yapı oluşması nihai hedef olarak belirlenmiştir. İlimizde Aile Hekimliği uygulaması 2009 yılında 212 aile hekimi ve 68 aile sağlığı merkezi ile başlamıştır. Zaman içerisinde nüfus hareketleri neticesinde ilimiz nüfusu artmış ve günümüzde aile hekimi sayısı 219’a çıkmış ve aile sağlığı merkezi sayısı 74’e ulaşmıştır. Kısa bir süre önce yapmış olduğumuz nüfus çalışmaları neticesinde, kayıtlı nüfusu aile hekimi başına 4000 kişi üzerine çıkan aile sağlığı merkezlerimize yeni pozisyonlar önerilmiş ve bakanlığımızdan alınan onay neticesinde 7 aile hekimliği pozisyonu ve 3 yeni aile sağlığı merkezi açılması planlanmıştır. Bakanlığımızın 2023 hedefleri arasında aile hekimi başına düşen kişi sayısını 2000’e kadar düşürmek, böylece verilen sağlık hizmetinin sunum kalitesini artırmak yer aldığından konuyla ilgili çalışmalar önümüzdeki süreçte de devam edecektir. Bakanlığımızın kalite çalışmaları ışığında aile sağlığı merkezlerimizin halkımıza sunduğu hizmet standartlarının kalitesini artırmak amacıyla gruplandırmaya tabi tutulmuş, bakanlığımızın belirlediği kriterler doğrultusunda A, B, C ve D sınıfları belirlenmiştir. Bugün itibari ile 6 aile sağlığı merkezimiz A grubu, 4 aile sağlığı merkezimiz B grubu, 2 aile sağlığı merkezimiz C grubu, 12 aile sağlığı merkezimiz D grubu olmak üzere gruplandırılmış, diğer aile sağlığı merkezimiz ise gruplandırma için hazırlıklarını sürdürmektedir.

Haber61.Net : Trabzon ili Bebek dostu altın il oldu bu ne demek tam olarak anlatabilir misiniz?

Hamzaoğlu : Aile Hekimlerimiz tarafından gebe, bebek izlemleri, aşılama, enjeksiyon-pansuman, labarotuvar, acil müdahale, sağlık taramaları, gezici sağlık hizmetleri ve diğer koruyucu sağlık hizmetlerini Aile Sağlığı Merkezinde ve gezici sağlık hizmeti vermesi gerektiği bölgelerde gerçekleştirmektedir. Ayrıca Müdürlüğümüz tarafından Bakanlığımızın politika ve programları doğrultusunda Aile Hekimlerimize ve Aile Sağlığı Elamanlarımıza hizmet içi eğitimler verilmektedir. Yenidoğan ve bebek ölümlerini azaltmaya yönelik yenidoğan canlandırma programı(NRP) kapsamında 3 günlük NRP uygulayıcı eğitimleri doğum salonu, kadın doğum ve yenidoğan yoğun bakım servisleri başta olmak üzere görev yapan doktor, hemşire ve ebeler olmak üzere tüm sağlık personelin eğitim alması amaçlanmaktadır. Bebek ölümleri 2011 yılında Ülkemizde binde 10.9, ilimizde binde 8.7 olarak gerçekleşmiş olup, 2012 yılı ilk 9 ayına ait en son verimiz binde 8.4 olarak hesaplanmıştır. İlimizde gerçekleşen bebek ölümleri her ay uzman ekiplerden oluşan komisyon tarafında değerlendirilmekte, alınması gereken tedbirler komisyon tarafından ilgili makamlara bildirilmektedir. Yenidoğan  tarama programı (NTP) kapsamında   doğuştan mevcut olan hastalıklar (kongenital  hypotiroidi, fenilketonüri ve biotinaz eksikliği), doğumdan sonra  özellikle 3-5. Günde alınan topuk kanı ile erken teşhisleri yapılmaktadır. Böylece erken teşhis ve tedavi ile kalıtsal hastalıklara bağlı zekâ gerilikleri önlenmektedir. 2011 yılında ilimizde doğan bebeklerin %99.9’u bu tarama programı gerçekleştirilmiştir. 2011 yılında 9645 yenidoğan taranmış olup kongenital Hypotiroidi 23, kongenital fenilketonüri 2 ve kongenital biotidinaz eksikliği 4 vaka tespit edilmiştir. 2012 yılı ilk 9 ayda doğan bütün bebeklerin yenidoğan taraması yapılmıştır. D vitamini ve Demir eksikliğini önlemeye yönelik bebeklere D Vitamini ve Demir gibi Türkiye Programları kapsamında Bakanlığımızca ücretsiz D vitamini ve Demir preparatı verilmektedir. İlimizde tüm bebeklerimize bu programlar uygulanmaktadır. Yenidoğan işitme Tarama Programı kapsamında tüm yenidoğan bebeklere ve doğum yaptırılan tüm hastanelerde işitme taraması yapılmaktadır. 2011 yılında işitme tarama programı kapsamında ilimizde yenidoğan bebeklerin  %92’si,  2012 yılının ilk 9 ayda %98 oranında tarama yapılmıştır. Anne sütünün teşviki ve özendirilmesine yönelik çalışmalar devam etmektedir. Trabzon ili Bebek Dostu Altın il unvanına sahip olup, tüm hastanelerimiz Bebek Dostu Hastane unvanına sahiptir. Ayrıca Bebek Dostu Aile hekimi projesi kapsamında 219 aile hekiminden 198 aile hekimi bebek dostu unvanı almıştır. Anne ölümlerini önlemeye yönelik olarak ilimizde anne ölümü olduğunda Anne Ölümleri İl İnceleme Komisyonunda anne ölümü değerlendirilmekte,  önlemeye yönelik kararlar almaktadır. 2011 yılı anne ölüm oranı ülkemizde yüzbinde 19 olup, ilimizde yüzbinde 22 olarak hesaplanmıştır. 2012 yılı ilk 9 ayda yüzbinde 12 (1 anne ölümü) olarak gerçekleşmiştir. Bebeklerde olduğu gibi gebelere de Demir ve D Vitamini ücretsiz olarak Bakanlığımız tarafından verilmektedir. Projesi kapsamında 2012 yılı tespit edilen gebelerin %97 oranında demir verilmiştir. Tüm doğumların hastane koşullarında yapılması amacıyla Doğum Sonu İzlem Protokolleri,  Acil Obstetrik Bakım Protokolü (gebe ve doğumda acil durumlara yönelik) ile ilgili hizmet içi eğitimleri yapılmaktadır. Misafir Anne Projesi kapsamında hastanelere ulaşım problemi olan gebeler doğumdan 1 hafta öncesinde doğumun gerçekleşeceği hastanede konaklaması sağlanarak doğumun hastanede yapılması amaçlanmaktadır. Aile Planlamasına yönelik etkili yöntem kullanılması ile ilgili hem hizmet iç hem de halka yönelik eğitim çalışmaları yapılmaktadır.

 Haber61.net : Müdürlüğünüz bünyesinde kanser ile ilgili bir biriminiz var mı veya çalışmanız bulunmakta mı?

Hamzaoğlu : Trabzon Halk Sağlığı Müdürlüğü Kanser Kayıt Merkezi, Sağlık Bakanlığı Kanserle Savaş Dairesi Başkanlığı’nın Kanser Kayıtları konulu 2006-9 sayılı genelgesi gereği Aktif Sistemle veri toplama çalışmalarına başlamış Türkiye’deki ilk 8 ilden birisidir. Kanserle Savaş Dairesi Başkanlığı tarafından Trabzon İlinin de dâhil edildiği proje ile eğitimli sağlık personelinin(kanser kayıt elemanları) aktif olarak toplayacakları verilerle, coğrafi sınırları belirli bir nüfusa özgü nüfus tabanlı kanser kayıt sistemi oluşturulması amaçlanmıştır. Bu kayıt sistemi ile belirli bir yerde ve zamanda kanser tanısı almış her hastanın verisinin kaydedilmesi, toplumda kanserin görülüş sıklığı, özel grupların risk düzeyleri, kanser tiplerinin insidans (görülme sıklığı) ve mortalitesi (ölüm sıklığı) gibi bilgilerin elde edilebilmesi için bilimsel ve sistematik bir kanser kayıtçılığı sağlanmıştır. Kanser Kayıt Merkezimiz 2004 yılından itibaren aktif sistemle veri toplamaktadır. İlimizde en sık görülen kanserler erkeklerde sırasıyla akciğer, prostat, mesane, mide ve kolorektal kanserler; kadınlarda meme, tiroid, mide, kolorektal ve uterus korpusu kanserleridir. Erkek ve kadınlarda melanom dışı deri kanserleri de sık görülmektedir. Kanser Kayıtçılığı ‘Kanser Kontrolü’ çalışmalarının başlangıç noktası olup güvenilir ve güncel kanser kayıtları başta korunma olmak üzere tanı ve tedavi yöntemlerinin geliştirilmesi dâhil birçok müdahalenin önünü açar.

Meme Kanseri Erken Teşhisi için 40-69 yaş grubu ve Rahim Ağzı Kanseri Erken Teşhisi için 30-65 yaş grubu kadınları kapsayacak şekilde taramalar KETEM Birimimiz tarafından yürütülmektedir. 2010 Ekim ayından itibaren KETEM Birimi bünyesinde Sigara Bırakma Polikliniği hizmeti verilmektedir. KETEM bünyesinde Sağlık Çalışanları, Öğrenciler (SML, Normal Lise) ve Halk’a yönelik Sürekli Olarak Yapılan Meme Kanseri, Kendi Kendine Meme Muayene (Pratik Uygulama), Rahim Ağzı Kanseri, Tütün ve Zararları konulu eğitim ve seminer çalışmaları yapılmaktadır. Beşikdüzü ilçemizde 1 yılı kapsayan 30-65 yaş grubuna yönelik Rahim Ağzı Kanseri ve Sürmene ilçesinde 21 Şubat tarihinde başlayan ve 1 yıl sürecek Rahim Ağzı Kanseri ve Meme Kanserine yönelik tarama programları gerçekleştirilmektedir.

Haber61.Net : Dumansız Hava sahası uygulaması kapsamında kaç kuruluşa işlem yaptınız? Çalışmalarınız nasıl bahsede bilir misiniz?

Hamzaoğlu : Tütün ürünlerinin tüketiminin ve tütün dumanına maruz kalmanın yol açtığı sorunlara karşı yürütülen mücadelede 4207 sayılı “Tütün Ürünlerinin Zararlarının Önlenmesi ve Kontrolü Hakkında Kanun “ hükümleri doğrultusunda ilimizde yürütülmektedir. İlimiz de İl Tütün Kontrol Kurulu 23.03.2009 tarihinde aldığı karar ile Tütün Denetim Ekipleri oluşturulmuştur. Kurul aldığı kararlar ve 4207 sayılı kanun hükümleri doğrultusunda Tütün Denetim Ekiplerimiz çalışmalarına başlamış ve ilk günkü kararlılıkla çalışmalarını sürdürmektedir. Merkezde 5, İlçelerde 29 olmak üzere toplam 34 denetleme ekibi görev yapmaktadır. İl Tütün Denetim Ekiplerimiz 08.00-24.00 saatleri arasında yapılan Denetleme Programları ile denetimlerini sürdürmektedir. Denetimlerimiz tüm cafe, kıraathane, düğün salonu, lokanta vb birçok türden işletmeleri kapsamaktadır. Yapılan her denetimde Yasal Uyarı Levhası olmayan işletmelere de afiş dağıtımı yapılmakta ve denetim yapılan her işletmeye 4207 sayılı Yasa ve Yasa gereği uygulanan cezalar hakkında bilgilendirme yapılmaktadır. Ayrıca ihbar hattımıza gelen ihbarlar en kısa sürede değerlendirmeye alınmaktadır. Denetim Ekipleri tarafından İl genelinde yapılan Denetimler neticesinde 138 işletmeye uyarı cezası ve 11 işletmeye de 13.824 TL idari para cezası verilmiştir. İl merkezinde denetleme ekipleri tarafından yılda yaklaşık 2000 işyeri denetimi yapılmaktadır. Dumansız Hava Sahası Denetim Sistemi kapsamında İlimize verilen 20 tablet PC dağıtımı yapıldı. Denetimlerimiz artık Tablet PC‘ler ile yapılmaktadır. 2013 yılı için denetim ekipleri tekrar gözden geçirildi. Oluşturulan yeni ekiplere konunun uzmanları tarafında tütün ve tütün ürünlerinin Zaraları ve 4207 sayılı yasa hakkında eğitim toplantısı planlanmıştır.

Haber61.Net : Ruh sağlığı bozuk olan hasatalara karşı bir çalışmanız var mı?

Hamzaoğlu : Ruh sağlığı bozuk olan hastaların takibi ve Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanelerine sevki ilgili organizasyon sağlanmaktadır. Çocuk Koruma Kanunu kapsamında hakkında sağlık tedbiri kararı verilen çocukların çocuk psikiyatrisi polikliniklerinde takip ve tedavisi yaptırılmaktadır. Alkollü araç kullanmak sebebiyle ikinci kez ehliyetine el konulan sürücülere düzenli olarak “Sürücü davranışlarını Geliştirme Eğitimi” verilmektedir. Toplumsal bir sorun olan “Kadına Yönelik Şiddet” konusunda halkı ve sağlık personelini bilinçlendirmek amacıyla eğitim verilmekte ve bu konuda sivil toplum kuruluşlarının çalışmalarına destek verilmektedir. Halkın dikkatini çekmek, özel günleri hatırlatmak ve önemli görülen konularda bilgi aktarmak için belirli aralıklarla basın bildirileri yayınlanmaktadır. Halka ve öğrencilere hayatımızda karşılaşabileceğimiz yoğun stres faktörlerinin etkisini azaltma, öfkemizi kontrol etme, iletişim kurma, ruh sağlığımızı koruma gibi konularda eğitimler düzenlenmekte ve afiş ve broşürler hazırlanmaktadır.

Son yılların en önemli sağlık sorunlarında olan kronik hastalıklar ile mücadele kapsamında Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat, Türkiye Diyabet Önleme ve Kontrol, Aşırı Tuz Tüketiminin Azaltılması Programları yürütülmektedir. Ayrıca kronik hava yolu hastalıklarına yönelik il düzeyinde eylem planı belirlenmiştir. Bu programlar kapsamın da halkımızın yoğun bulunduğu mekânlarda stant kurulması, televizyon ve radyolarda konularla alakalı programlar, öğrencilere ve halka yönelik eğitim çalışmaları yapılmaktadır. 3-4 Ekim Dünya yürüyüş günü sebebi ile kamu kurum ve kuruluşları temsilcileri, öğrenciler ve halkın katılımı ile sahil de yürüyüş parkurunda 6 km’lik yürüyüş gerçekleştirilmiştir.

Haber61.Net : EVSAD ile ilgili bilgi verebilir misiniz?

Hamzaoğlu : Kronik hastalıklar, ağır özürlülük, felç ya da yaşlılık gibi nedenlerle yatalak hale gelmiş hastalarımız için sunulan Evde Sağlık Hizmetleri bugüne kadar İl Sağlık Müdürlüğümüzün Koordinasyonunda idi. Evde Sağlık Hizmetleri tüm sağlık organizasyonunu ilgilendirmektedir. Hastaneler, Toplum Sağlığı Merkezleri ve Aile Hekimlerimiz bu hizmetin sunumunda etkin olarak görev almaktadır. Yeni yapılanma nedeniyle yakın bir zamanda Evde Sağlık Hizmetlerinin koordinasyonu da Müdürlüğümüze devredilecektir. Bu hastalarımızın diğer ihtiyaçlarının karşılanması, kurumlar arası koordinasyon ve sivil toplum desteğinin sağlanması amacı ile Bakanlığımızın bazı üst düzey yöneticilerinin öncülüğünde Evde Sağlık Hizmetleri Derneği (EVSAD) adı ile bir de dernek kurulmuştur. Trabzon yakın bir zamanda inşallah EVSAD hizmetleri ile tanışacaktır. Trabzon Temsilcisi olarak görevlendirilmem nedeniyle konu hakkında kamuoyu desteğinin sağlanması ve gönüllülerin haberdar olmaları için yardımlarınızı beklediğimi ifade etmek isterim.

Haber61.Net Trabzon’da en fazla görünen hastalık risk grupları neler?

Hamzaoğlu : İlimizde en fazla görülen hastalık Kuduz riskli temas vakaları olarak karşımıza çıkmakta iken son bir yılda ilimizde hiç Basilli Dizanteri, Gonore, Meningokoksik Menenjit, Sıtma, Boğmaca, Kızamık, Tifo, Difteri, Kızamıkçık, Tetanoz, KKKA’ya rastlanılmamıştır. Sayısı artan hastalıklarımız Kuduz Riskli Temas, Brusella ve HIV olurken sayısı azalan hastalıklarımız ise Tüberküloz, Akut Kanlı İshal, Hepatit B, Hepatit C, Hepatit A, Amip ve Sifilizdir.

Aşılama çalışmalarına büyük önem veren bakanlığımız aşıların uygulanım yüzdelerinin yükseltilmesi ile birlikte uygulanan aşı çeşitlerini de artırmıştır. 2005 yılı sonuna kadar 7 hastalığa (difteri, boğmaca, tetanoz, çocuk felci, kızamık, hepatit-B, verem) karşı aşılama yapılıyorken, 2006 yılında bütün sağlık kuruluşlarında Hib, Kızamıkçık, Kabakulak aşıları uygulanmaya başlanmıştır. 2008 yılı başından itibaren DaBT-İPA-Hib aşıları tek enjektör içinde uygulanmaya başlanmış böylece bir seferde 5 hastalığa karşı aşılama yapılması sağlanmıştır. Kasım 2008 tarihinden itibaren ise; Mayıs 2008 doğumlu çocuklardan başlamak üzere; konjuge pnömokok aşısı (zatürre aşısı) takvime eklenmiştir. Böylelikle aşı ile koruma sağlanan hastalık sayısı 11’e yükselmiştir. 2010 yılında ise ilköğretim 1. sınıfta uygulanmak üzere aşı takvimine DaBT-İPA (dörtlü karma) aşısı eklenmiş bu şekilde bu yaş grubuna ek bir doz boğmaca aşısı uygulanmasına başlanmıştır. Nisan 2011 tarihinden itibaren de 7 bileşenli aşı yerine 13 bileşenli zatürre aşısı uygulanmaya başlayarak daha geniş koruyuculuk sağlanmıştır. 2012 Ekim ayından itibaren 18-24 aylarda olmak üzere çocuklarımıza Hepatit A aşısı uygulamasına da başlanmıştır. 

Röportaj ve Foto  : Şükrü Üçüncü - Doğukan Uzun