Türkiye’de fındık üretiminin yaklaşık yüzde 8-10’unun, ticaretinin ise yüzde 40’a yakın kısmının yapıldığı Trabzon’da, fındık alım-satımı yapan ve manav diye de adlandırılan tüccarların sorunları tartışıldı. 

 

Üyelerinin büyük kısmının fındık sektöründe yer alanların oluşturduğu Trabzon Ticaret Borsası (TTB) tarafından düzenlenen toplantıya 50’nin üzerinde tüccar katıldı. TTB Meclis Başkanı Mehmet Cirav’ın yönetiminde yapılan toplantı da özellikle 2013 sezonu öncesinde yapılması gerekenler ve genelde mevcut sorunlar ele alındı. Toplantının açılışında konuşan Mehmet Cirav, 2009’da fındıkta destekleme dışında devlet müdahalesinin kalktığını ve serbest piyasa sistemine geçildiğini hatırlatarak, “Bizim 15-20 yıldan beri olmasını istediğimiz, ama ancak 2009’da uygulanmasını sağlayabildiğimiz sistemin ne denli doğru olduğu bugün anlaşılmıştır. Serbest piyasaya karşı çıkıp, fındığın 600-700 bin ton olduğu yıllarda fiyatın çok düşeceğini söyleyenler, bugün bu miktardaki rekoltelerde bile fiyatın düşmediğini görüyorlar. Bu da arz-talebe göre oluşan bir piyasa söz konusu olduğunda üreticinin de hakkına ne kadar sahip çıktığının göstergesidir” dedi.

İhraç edilen fındık miktarının 600 bin ton kabukluya tekabül eden 300 bin ton içe ulaşmak üzere olduğunu kaydeden Cirav “İç piyasada ise fındık tüketimi 125 bin tonu aşmıştır. Bu da sistemi kendi kurallarına bırakır, devletin dolayısıyla siyasetçinin müdahale alanından çıkarırsınız piyasanın olumlu etkilendiğinin göstergesidir.

 

Bugün piyasa iyidir. 10 yıl sonra daha da iyi olacaktır. Bugün kabuklu fındık 2.5 dolar karşılığı fiyat bulurken, 10 yıl sonra 5 dolar olabilecektir, olacaktır. Çünkü, ortada devletin müdahale endişesini bir kenara koymuş ihracat ve ithalatçılar vardır, istikrar vardır. Türkiye’nin hedefi söz sahibi olduğu piyasayı tamamen ele geçirmek olmalıdır. Öncelikli hedef fındığı kilosu 10 liradan satmak değil, ürettiğimizin tamamını satarak piyasaya hakim olup, fiyat hareketlerini bile düzenlemektir” diye konuştu.

 

Rekoltenin yükselmesinin endişe edildiği kadar fiyatları düşürmediğini, aksine kendilerini de yanıltarak yükselttiğine dikkat çeken Mehmet Cirav “2012 ürünü fındık 660 bin ton tahmin edilmesine rağmen 720-730 bin ton civarında gerçekleşecek. Buna rağmen 4 liradan başlayan piyasa, bugün 5 liranın üzerindedir. Bu da serbest piyasanın ürünüdür. Ancak, 2-3 yıl daha yüksek rekolteli yıllar yaşanıp, fiyatın düşme hareketi karşısında neler yapabileceğimizi de öğrendiğimiz zaman sorunu tamamen çözmüş olacağız” diye konuştu.

 

Türkiye hariç dünya ortalamasının dönüm başına 200 kg olmasına rağmen, Türkiye’de ortalama verimin 100 kilonun bile altına düştüğünü vurgulayan TTB Başkanı Cirav, şunları söyledi:

 

“Bunda serbest piyasa sistemine geçildikten sonra üreticinin mağdur edilmemesi için verilen doğrudan gelir desteğinin alan bazlı uygulanmasının etkisi büyüktür. Üretici nasıl olsa parayı alıyorum diyerek bahçesine girmiyor. Bakım yapmıyor, verimi arttırmıyor. Artık bu sistemin araziye değil de ürüne verilerek, verimin arttırılmasının teşvik edilmesi zamanı gelmiştir. Buna da 2015’den itibaren geçilmelidir. 1988’de uygulanan ve bazı suiistimaller nedeniyle durdurulan ürün bazlı destekleme, aksaklıklar giderilerek mutlaka hayata geçirilmelidir.”

 

Toplantıda söz alan fındık tüccarları ise, özellikle hiçbir şarta bağlı olmaksızın, isteyen herkesin bir yerden izin almadan ve taahhütte bulunmadan fındık alım satımı yapılmasının doğru olmadığını, bunun piyasada istismarcılığa yol açtığını belirterek, üreticinin güçlenmesi için Fiskobirlik’in kooperatifçilik mantığı ile piyasada yer almasını, devletin de kooperatife destek çıkarak üreticiye olan borçlarını ödemesi için kolaylık sağlamasını istediler.